بغداد
شهر بغداد مشهورترين شهر جهان اسلام و پايتخت خلافت عباسيان بوده كه پنج قرن بر بخش عظيمى از جهان اسلام حكمرانى نموده است.اين شهر حوادث مهمى را به خود ديده و امروزه از ميان ساختمان ها و مساجد و مدارس و مقابر،تنها بخش اندكى از آن عظمت كهن را مى توان ديد كه از سيلاب ها و آتش سوزي ها و جنگ و غارت ها جان سالم به در برده است.
مراكز زيارتى و ديدنى بغداد:
1-آرامگاه نواب اربعه
اينان چهار تن از بزرگان و معتمدان شيعه در بغدادند كه طى هفتاد سال دوران غيبت صغرى،عهده دار ارتباط ميان امام زمان عليه السلام و شيعيان بوده اند و اموال و نامه هاى شيعيان را به امام و پاسخ آن حضرت را به آن ها منتقل مى نمودند. اين چهار تن عبارتند از: عثمان بن سعيد عمرى. (اواخر قرن سوم) ، محمد بن عثمان بن سعيد عمرى، (در سال 305 ه.در گذشت) .
آرامگاه اين پدر و پسر در يكى از ميادين مهم و مركزى شهر بغداد به نام «ساحه الخلانى »، درون مسجدى به نام «جامع الخلانى »قرار دارد.بر روى قبر آن دو، ضريحى نقره اى و گنبدى بلند با كاشي هاى سبز بر قرار است.
حسين بن روح (متوفاى سال 326 ه.)
آرامگاه او در ميان بازار كهن و قديمى بغداد،معروف به «سوق العطارين »قرار دارد و داراى صحن و سرا و گنبد و ضريح است و زيارتگاه شيعيان مى باشد.
على بن محمد سيمرى (در سال 329 ه.در گذشت)
آرامگاه او درون بازار مشهور به «سوق الخفافين »كمى پايين تر از مدرسه المستنصريه قرار دارد.
2-آرامگاه شيخ كلينى
وى بزرگ ترين محدث و روايت نگار شيعى به شمار مى رود و كتاب «الكافى »او يكى از چهار كتب روايى شيعه مى باشد.
وى در سال 329 ه.در بغداد در گذشت،امروزه مشهور ميان مردم آن است كه قبر وى در مسجد صفوى مشهور به تكيه مولوى خانه،در شرق بغداد (رصافه) و در نزديكى پل شهدا مى باشد.

3-سلمان پاك (مدائن)
شهرى است در چهل كيلو مترى جنوب بغداد كه نام آن بر گرفته از نام جناب سلمان فارسى است كه در سال 36 يا 37 ه.و هنگامى كه امير مدائن بود،در آن جا در گذشت و هم اكنون داراى آرامگاه باشكوهى است.در كنار وى،حذيفة بن اليمان، (يكى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله) نيز مدفون است.گفتنى است در فاصله كوتاهى از اين بقعه، ايوان كسرى قرار دارد.
4-آرامگاه ادريس الحسنى
وى نواده حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام است و امام زاده جليل القدرى است.قبر او در محله كراده واقع شده و داراى بقعه و بارگاه است و مردم بدو اعتقاد فراوانى دارند.
5-قبر بشر حافى
وى از اعيان متصوفه است وبنا به نقل مورخان،مردى فاسق بود كه لحظاتى چند شرف حضور امام كاظم عليه السلام را درك نمود و هدايت گرديد.آرامگاهش در محله اعظميه بغداد است.
6-قبر بهلول
او پسر عموى هارون الرشيد و از شيعيان پاك و وفادار بود و داستان هاى او با منحرفين مشهور است.آرامگاهش در محله كرخ در نزديكى قبر مشهور به «ست زبيده »مى باشد.
7-قبر سيد سلطان على
او على بن اسماعيل فرزند امام صادق عليه السلام است و به گفته روايات،كسى است كه سعایت عمويش حضرت موسى بن جعفر عليه السلام را نزد هارون كرد ليكن بزودى به نفرين حضرت گرفتار آمد و به هلاكت رسيد،گور او در«محلة الفضل »در شارع الرشيد بغداد است و سنيان براى او و برادرش محمد،مزارى ساخته اند.
8-قبر قنبر على
گفته مى شود او خادم امام دهم عليه السلام بود.امروزه آرامگاهش در شرق بغداد در محله «قنبر على »است. همان گونه كه پيشتر گذشت بغداد علاوه بر زيارتگاه هايى كه از آن ها نام برديم،داراى مراكز ديدنى و تاريخى ديگرى است كه برخى ازآن ها عبارتند از:
مدرسه مستنصريه
دانشگاهى است جهت تدريس علوم دينى مذاهب چهارگانه اهل سنت كه به دستور مستنصر بالله عباسى در سال 631 ه.ساخته شد و ساختمان آن تا كنون باقى است.اين مدرسه نمايان گر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظيم و بزرگ و شبستان ها و اتاق هاى تدريس فراوان برخوردار است.امروزه اين مدرسه در سمت شرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافين،در نزديكى پل الشهدا قرار دارد.
جامع الصفويه
كه امروزه به نام الآصفية شهرت دارد و پيشتر به نام «دار القرآن المستنصريه »مشهور بوده و همزمان با مدرسه المستنصريه ساخته شده است.اين بنا در فاصله كوتاهى از مدرسه مستنصريه قرار دارد.در يكى از اتاق هاى اين مسجد كه پنجره آن به بازار باز مى شود،آرامگاه مرحوم شيخ كلينى و قاضى ابو الفتح كراچكى ازبزرگان اماميه و متوفاى سال 449 ه.قرار دارد.
قصر عباسى
و آن يكى از كاخ هاى دوره اخير عباسيان در بغداد است كه در سمت شرق بغداد و در نزديكى رودخانه دجله قرار دارد.اين كاخ داراى تالارها و ايوان هايى است با گچ بري هاى زيبا و ديدنى.
جامع الخفافين
مسجدى است باقيمانده از دوره عباسيان كه در سال 599 ه.به دستور زمرد خاتون ساخته شد.اين مسجد در مجاورت مدرسه مشهور نظاميه است كه توسط نظام الملك طوسى ساخته شده و هم اكنون اثرى از آن باقى نمانده است.
جامع الخلفا
اين مسجد در ميانه مشهورترين خيابان بغداد،كه شارع الرشيد نام دارد،قرار گرفته است.اصل ساختمان كهن آن،كه به دستور المكتفى بالله عباسى در سال 290 ه.ساخته شده بود،از ميان رفته است و تنها گلدسته آجرى زيباى آن باقى مانده و ساختمان كنونى به سبك معمارى آن دوره ساخته شده است.
مسجد جامع الخلفا
مسجد رسمى خلفاى عباسى بوده است كه در آن مراسم نصب خلفا و خواندن فرمانهاى مهم عزل و نصب و تشييع بزرگان كشور انجام مى پذيرفته است.
قبر ابو حنيفه
كه پيشواى مذهب حنفى است.او نعمان بن ثابت كوفى است كه جد او از مردم كابل بوده و در دوره اى،از شاگردان امام صادق عليه السلام به شمار مى آمده است.وى در سال 150 ه.در گذشت و در مقبره اى مشهوربه «مقبره خيزران »كه در شمال سمت شرقى دجله است دفن گرديد.امروزه قبرش در نزديكى پلى است كه بغداد را به شهر كاظمين وصل مى كند و خلفاى عثمانى صحن و سرا براى او ساخته اند.
قبر عبد القادر گيلانى
وى مؤسس يكى از فرقه هاى تصوف است كه در گيلان به دنيا آمد و در بغداد به تحصيل پرداخت و در سال 561 ه.در گذشت و در يكى از مدارس بغداد دفن گرديد.بعدها صوفيان معجزات و خرق عاداتى بدو نسبت داده و قبر او را توسعه و ترميم نمودند. امروزه آرامگاه او در محله اى به نام «باب الشيخ »قرار دارد.
قبر شيخ عمر سهروردى
وى نيز يكى از صوفيان شافعى مذهب بود كه در سال 539 ه. متولد و در سال 632 ه.در گذشت و در يكى از گورستان هاى عمومى بغداد دفن گرديد. معجزاتى به وى نسبت داده اند و عوام الناس براى او صحن و سرايى ساختند. قبر وى امروزه در محله اى به نام «شيخ عمر»در شرق بغداد واقع است.
قبر زبيده خاتون
در سمت غرب دجله «كرخ »گورى است منسوب به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد،گو اين كه برخى از محققان آن را از آن زمرد خاتون دانسته اند كه همسر خليفه و مادر خليفه عباسى الناصر لدين الله عباسى بوده است.
قبر شيخ معروف كرخى (متوفاى سال 200 ه.)
وى از بزرگان متصوفه بغداد بوده است. آرامگاه او درنزديكى قبر زبيده خاتون در محله كرخ مى باشد.
باب الطلسم
تنها دروازه باقيمانده از برج و باروى كهن بغداد است كه در سمت شرق دجله (رصافه) مى باشد.در شمال بغداد و در ميانه بزرگراه بغداد- سامرا دو زيارتگاه وجود دارد كه عبارتند از:

حرم حضرت سيد محمد
كه در شهر بلد در 80كيلو مترى شمال بغداد واقع است.و آن امام زاده عظيم الشان فرزند امام دهم حضرت على الهادى عليه السلام است.مرتبه و مقام وى به گونه اى بود كه تمامى شيعيان او را جانشين پدر بزرگوارش در امامت مى دانستند،ليكن وى در سال 252 ه.وفات يافت و در اين بقعه مدفون گرديد.امروزه صحن و سراى وسيع و گنبد و گلدسته و حجره هايى،بقعه او را تشكيل مى دهد.وى از احترام ويژه اى نزد مردم عراق برخوردار است،به گونه اى كه كسى جرات سوگند دروغ خوردن به نام او ندارد.

آرامگاه ابراهيم اشتر
وى فرزند مالك اشتر سردار رشيد اسلام است. خود ابراهيم نيز از سرداران شجاع اميرالمؤمنين و امام حسن عليهما السلام بود و در تمامى جنگ ها و پيكارها شركت داشت و در جريان قيام مختار جنگ سختى با شاميان داشت و ابن زياد را به هلاكت رساند. آرامگاه وى در سمت چپ بزرگراه بغداد- سامرا، پيش از شهر بلد قرار دارد و گنبد آبى بر افراشته كاشى كارى او از دور قابل رؤيت است.