اين سرزمين را از آن رو عراق گفته اند كه از ديگر سرزمين هاي عربي پست تر و در نزديكي درياست. كلمه عراق را از « عراق القربه » گرفته اند؛ يعني مشكي كه پايين آن سوراخ است. برخي نيز گفته اند « عراق » جمع « عرق » است؛ به معناي « ساحل دريا » و منظور از آن، ساحل دجله و فرات است كه به هنگام مدّ به سطح دريا مي رسد و به آن وصل مي شود. برخي ديگر معتقدند كه از « عروق الشجر »(ريشه هاي درخت) گرفته شده است. به همين سبب در زبان انگليسي آن را « ايراك » تلفظ مي كنند؛ به معناي جاي پر نخل و درخت، كه برگرفته از كلمه فارسي « ايراه » است. سرزمين عراق به لحاظ جغرافيايي، شامل سه منطقه است:
1 ـ استپ و بيابان(در جنوب و غرب)
2 ـ زمين هاي پست و دشت هاي دجله و فرات (ديار بكر و آرارات)
3 ـ ناحيه هاي كوهستاني (در شمال و شمال شرق).
دو رود دجله و فرات، كه از تركيه سرچشمه مي گيرد، طولاني ترين رودهاي عراق با 1851 و 2700 كيلومتر است و در شمال بصره به هم مي پيوندد و پس از تشكيل شط العرب، كه امروزه آن را « اروند رود » مي نامند، و طي 190 كيلومتر به خليج فارس مي ريزد. گاهي اين دو رودخانه طغيان كرده و كمبود بارش و بارندگي را برطرف مي سازد، زيرا بارش متوسط سالانه در آن جا 250 ميلي متر است. رودهاي كوچك ديگري از جمله دياله، زاب صغير و زاب كبير نيز از عراق مي گذرد. در سواحل اين رودها كشاورزي، به ويژه كاشت نخل هاي خرما و انواع ميوه، رونق دارد. شايان ذكر است كه از تمامي خاك عراق تنها 3% آن قابل كشت است. دجله و فرات از دير باز سرچشمه حيات و تمدن بوده و تمدن شكوفاي بين النهرين ميان اين دو رود شكل گرفته است و در حقيقت، آباداني، شكوه و برپايي اين سرزمين در گرو اين دو رود است. از ديرباز كناره هاي اين دو رود و ميان آن ها سرزمين هاي پست و حاصل خيزي وجود دارد كه زندگي مردم اين منطقه را تأمين مي كرد. و البته گاهي نيز سيل هاي خروشان بنياد همه آن ها را برمي انداخت. امروزه، سدهاي احداث شده بر روي دجله و فرات، جريان رودها را مهار مي كند. قسمت شمالي عراق در بخشي كه به نام الجزيره يا جزيره ابن عمر مشهور است و در نزديكي آن شهر موصل قرار دارد يكي از حاصل خيزترين سرزمين هاي عراق است. قسمت هايي از بخش مياني عراق نيز به سواد مشهور است.
وسعت سرزمين عراق 444474 كيلومتر مربع است و 150/427/22 نفر جمعيت دارد كه پنجاه و دومين كشور جهان محسوب مي شود. حدود 60% اين جمعيت را شيعيان، 35% را اهل سنت و 3% آن را مسيحيان تشكيل مي دهند. نژاد مردم آن 71% عرب، 18% كرد، 1%ايراني و 2/1% ترك است. زبان رسمي، عربي و 79% مردم با اين زبان، 16% به فارسي و 2% نيز به تركي سخن مي گويند. البته زبان رسمي در مناطق كرد نشين، زبان كردي است. 25% جمعيت عرب هاي عراقي اهل سنت اند. اقليت مسيحي هم عمدتاً در اطراف موصل ساكن هستند. تعداد كمي يهودي در بغداد، يزيدي در شمال عراق و صابئي در بصره پراكنده اند.
در تقسيم بندي اداري، امروزه عراق به سيزده لواء(استان) و سه باديه(منطقه صحرايي) تقسيم مي شود. شهرهاي عمده آن عبارتند از: بغداد، موصل، بصره، كركوك، كربلا، نجف، حلّه، ناصريه، سليمانيه.

منبع: عتبات عاليات عراق؛ دكتر اصغر قائدان