اين شهر سومين شهر مقدس عراق پس از نجف و كربلا است و در شمال غربى بغداد و در سمت غرب رودخانه دجله قرار گرفته كه تنها عرض رودخانه دجله آن را از بغداد جدا مى كند. نام اين شهر بر گرفته از نام مبارك حضرت كاظم عليه السلام است و از آن جايى كه در اين حرم حضرت موسى بن جعفر عليه السلام ( كاظم) و نواده او حضرت محمد بن على عليه السلام (جواد) مدفون مى باشند شهر به نام اين دو تن با غلبه دادن نام اشهر كه كاظم است، «كاظمين »ناميده شده است.
حرم مطهر،مركز اين شهر را تشكيل مى دهد و دروازه هاى مجموعه وسيع حرم به خيابان‌ها و محله هاى اصل شهر گشوده مى شود.حرم كاظمين از ويژگي هايى برخوردار است كه در كمتر حرمى مى توان ديد،نخست آن كه دو تن از امامان معصوم درون يك ضريح مدفونند،از اين رو ضريح نقره اى آنان بزرگ و بخش مهمى از فضاى زير گنبد را در بر گرفته است و ديگر آن كه حرم مطهر داراى دو گنبد طلايى يكسان و چهار گلدسته مى باشد.هم چنين حرم مطهر داراى سه ايوان زيبا و بزرگ با سقف هاى بلند است كه ستون هايى تنومند آن را در بر گرفته و با كاشى و آينه تزيين شده است.
پيشينه شهر كاظمين به سال 145 ه.باز مى گردد.در اين سال جعفر فرزند منصور عباسى در گذشت و در گورستان اين منطقه مدفون گرديد و پس از او جمعى از قريشيان، از آن جمله دو امام معصوم عليهما السلام در اين گورستان به خاك سپرده شدند و همواره به نام «مقابر قريش »مشهور بوده است.ليكن بعدها به تدريج نام اين بقعه به نام امروزى آن شهرت يافت.
مراكز زيارتى اين شهر عبارتند از:
1-حرم مطهر، ساختمان كنونى حرم از ساخته هاى دوره آغازين صفويه و اضافات دوره‌هاى بعدى است.معمارى و هنر دوره صفويه،از ايوان هاى زيبا و كاشى كاري هاى معرق نفيس و آينه كاري‌هاى بديع در آن به وضوح قابل مشاهده است.حرم مطهر داراى دو گنبد طلايى است كه هر يك بر روى بقعه يكى از دو امام عليهما السلام قرار گرفته است.در زير دو گنبد فضاى مربع مستطيل است كه ميانه دو ديوار شرقى و غربى را دو ستون عظيم در بر گيرنده گنبدها اشغال كرده است، يك ضريح نقره اى قبر دو امام را با دو صندوق خاتم نفيس در بر دارد،با ورود از ايوان جنوبى،به نخستين رواق و سپس به درون حرم و گنبد خانه نخست در برابر قبر مطهر حضرت موسى بن جعفر عليه السلام قرار خواهيم گرفت و در پشت سر ايشان قبر مطهر حضرت جواد عليه السلام قرار دارد.پيرامون حرم چهار شبستان بزرگ قرار گرفته و رواق هاى جنوبى و غربى هر يك به ايوانى زيبا و بزرگ راه دارد.مجموعه حرم و رواق ها را سه صحن وسيع در بر دارد كه صحن غربى به نام «صحن قريش »مى باشد.برج و بارو و دروازه‌هاى هفت گانه صحن با معمارى زيباي آن و كاشى كارى نفيس پراكنده در سر درها و كتيبه ها چشم بيننده را مى نوازد.
برج و بارو و دروازه هاى هفت گانه صحن كه با توجه به معمارى زيباى آن و كاشى كارى نفيس پراكنده در سر درها و كتيبه ها چشم بيننده را مى نوازد،از ساخته هاى مرحوم فرهاد ميرزاى قاجار (عموى ناصر الدين شاه) مى باشد.
برخى بيوت و ضمايم حرم مطهر:
مسجد صفوى،اين مسجد از ساخته هاى شاه اسماعيل صفوى است كه پس از تسخير عراق آن را به سبك ساختمان هاى عراقى ساخت.مسجد از زيبايى خاصى برخوردار است كه حس تحسين بيننده را در برابرعظمت ستون هاى ضخيم و طاق هاى قوسى آن بر مى انگيزد و داراى گنبد كاشى كارى بسيار كوتاهى است كه به زحمت مى توان آن را از درون صحن ديد.در جنب محراب و منبر كهن مسجد،پنجره‌اى به درون رواق شمالى حرم مطهر باز شده است كه از ميان آن،ضريح مطهر قابل مشاهده است. آرامگاه خواجه نصيرالدين طوسى،وى از بزرگان جهان علم و دانش و از مشاهير دانشمندان است كه دوست و دشمن بر جلالت قدر و عظمت مقام او اتفاق نظر دارند.او در سال 672 ه.در گذشت.و در گور يكى از خلفاى بنى العباس كه در جوار حرم مطهر كنده و آماده شده بود مدفون گرديد.بر روى بر او ضريحى فولادى و كهن قرار دارد. آرا مگاه شيخ مفيد،كه در مشرق رواق جنوبى قرار دارد.وى از بزرگان شيعه وفقها و متكلمان چيره دست و توانا بود كه در سال 413 ه.در گذشت.بر روى قبر او ضريحى فولادى و كهن قرار دارد و بر بالاى قبرش،بر روى مرمر،قطعه شعرى است كه امام زمان عليه السلام در رثاى فوت او سروده است
آرامگاه ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولويه،از بزرگان و فقها و محدثين اماميه است.وى در سال 368 ه.در گذشت و آرامگاهش در مشرق رواق جنوبى به همراه قبر شيخ مفيد است.آرامگاه جمع كثيرى از وزرا،فقها و اعيان، كه برخى از مشاهير آنان عبارتند از:
موسى بن ابراهيم بن موسى بن جعفر عليه السلام (وى يمن را در دوران مامون تسخير نمود و مردم را به امامت حضرت رضا عليه السلام دعوت كرد.) معز الدوله آل بويه،جلال الدوله آل بويه،وزير مهلبى،عميد الجيوش،فخر الدوله ديلمى،مشرف الدوله ديلمى،ابن حمدون،ضياء الدين ابن الاثير،ابن الناقد،ابن العلقمى،فرهاد ميرزا،آيت الله سيد حسن صدر و گروهى ديگر از اين خانواده،سيد هبة الدين شهرستانى و...آرامگاه سيد مرتضى و سيد رضى،اين دو برادر از اعيان و مشاهير و بزرگان اماميه در قرن پنجم هجرى به شمار مى آيند.قبر اين دو تن در دو ساختمان جدا گانه بيرون صحن مطهر و در نزديكى يكديگر در جنوب شرقى ديوار صحن قرار دارد.
ابو يوسف قاضى،وى در سال 166 ه.به منصب قضاوت در بغداد پايتخت خلافت بنى العباس برگزيده شد و نخستين كس در اسلام است كه به عنوان «قاضى القضات »شهرت يافت. قبر او در جنوب شرقى صحن مطهر،درون يكى از حجره ها مى باشد.
2-مسجد براثا
از مساجد كهن و مبارك شيعه است كه در ميانه راه كاظمين-بغداد در محله اى به همين نام واقع است.بنا بر روايات تاريخى،امير المؤمنين عليه السلام هنگام باز گشت از جنگ با خوارج در نهروان،در اين مكان نماز خوانده است.شيعيان از دير باز در اين مسجد تجمع نموده و به عبادت مى پرداخته اند.
3-مسجدالمنطقه
كه در محله اى به همين نام واقع شده و به نام «مسجد العتيقه » هم شهرت دارد. بنا به گفته روايات،اميرالمؤمنين عليه السلام در يكى از سفرهاى خود، در اين مسجد نماز گزارده است.
.