تلاش براى شناختن و يافتن امام معصوم واجب و لازم است؛ چنان كه رسول اكرم(ص) فرمودند: «من مات و هو لايعرف امامه، مات ميتةً جاهليه». (ميزان ‏الحكمه، ج 1، ص 171، ح 840.) ويژگى‏هاى اين شناخت آن است كه: اولاً، از منابع معتبر و موثق و مستند اخذ شود. ثانياً، گستره‏اش شامل آموزه‏هاى اعتقادى، اخلاقى و عبادى گردد. ثالثاً، از آن‏جا كه امام الگوى عملى براى انسان‏ها است، به ابعاد فكرى، عملى و روحى امام نيز ناظر باشد. اما اين شناخت از سه راه - كه مكمل يكديگر مى‏باشند - حاصل مى‏شود: يكم. مطالعه تاريخ زندگانى آنان؛ مطالعه سرگذشت و سيره آنان؛ خصوصاً در باب فضايل، مناقب و خصوصيات آنان - از قبيل: شجاعت، مردانگى، ايثار، تواضع، صبر، فرزانگى و... - انسان را متوجه مقام والاى آن بزرگواران مى‏كند و جذبه و كشش خاصى نسبت به آن فرزانگان در روح انسان، حاكم مى‏شود. دوم. مطالعه و تفكّر در سخنان ايشان؛ اسلام تفكر را موجب بصيرت (الحياة، ج 1، ص 8، ح‏3)، دعوت كننده به عمل نيك ( همان، ح 9)، پديد آورنده نور ( همان، ص 49، ح 18)، نشانه حيات و زنده بودن قلب بصير مى‏داند( همان، ص 48، ح 5). مطالعه و تفكّر در آثار فكرى امامان، هر چند كار مشكلى به نظر مى‏رسد؛ ولى بسيار سودمند است. اين امر علاوه بر آن كه باعث شناخت شخصيت آن بزرگواران و ايجاد محبت آنان در دل مى‏شود؛ سرمايه بزرگى براى روح بشر به شمار مى‏رود. همان طور كه فراگيرى فصول يك كتاب، بايد با تحقيق و دقت كامل و رجوع به استاد و... قرين باشد؛ مطالعه و انديشه و تفكر در آثار ائمه(ع) نيز، بايد با استفاده از استادان فن و مراجعه به كتاب‏هايى كه در شرح سخنان آنان به رشته تحرير درآمده، همراه باشد. سوم. شناخت خدا: اگر ما خداوند و صفات و اسماى او را به طور حقيقى بشناسيم، مى‏توانيم انسان‏هاى كامل راستين (امامان) را نيز بشناسيم؛ زيرا آنان جلوه هاي صفات جمال و جلال حضرت حق‏اند و در تسميه به اسماى الهى، از تمامى موجودات عالم امكان برترند. بر اين اساس، با شناخت خدا و صفات او، مى‏توانيم به اوصاف و ويژگى‏هاى امامان نيز واقف گرديم. شايد دعايى كه سفارش شده در زمان غيبت بعد از نماز زياد خوانده شود، ناظر به همين حقيقت باشد: «اللهم عرفنى نفسك فانك ان لم تعرفنى نفسك لم اعرف رسولك اللهم عرفنى رسولك فانك ان لم تعرفنى رسولك لم اعرف حجتك اللهم عرفنى حجتك فانك ان لم تعرفنى حجتك ضللت عن دينى؛ خداوندا! خود را به من بشناسان كه اگر خود را به من نشناسانى پيغمبر را نمى‏شناسم؛ خدايا! پيغمبرت را به من بشناسان كه اگر به پيامبر معرفت پيدا نكنم، نمى‏توانم امامم را بشناسم؛ خدايا! حجت و امامت را به من بشناسان كه اگر امام را نشناسم، در دين خود گمراهم» (مفاتيح‏ الجنان، دعا در غيبت امام زمان(عج«.
اى مشير ما تو اندر خير و شر
از اشارت‏هاست دلمان بى‏خبر
اى «يرانا لانراه» روز و شب
چشم بند ما شده ديد سبب‏
چشم من از چشم‏ها بگزيده شد
تا كه در شب آفتابم ديده شد
لطف معروف تو بود آن اى بهى‏
پس كمال البر فى اتمامه‏
يارب! «اتمم نور نافى الساهرة
واشجنا من مفضحات قاهرة»
يار شب را روز مهجورى مده‏
جان قربت ديده را دورى مده
بعد تو مرگ است با درد و نكال
خاصه بعدى كه بود بعد الوصال
آن كه ديده‏ستت مكن ناديده‏اش‏
آب زن بر سبزه باليده ‏اش
( مثنوى، دفتر 6، ابيات 2888 - 2898)
بر اساس برخى از ادله مى‏توان ادعا نمود كه علاقه و عشق نسبت به اهل بيت عصمت(ع) در ميان همه شيعيان شبيه امور فطرى وجود دارد ولى آنچه لازم است پاس داشتن از اين گوهر گران بها و رشد و بالندگى بخشيدن به آن است.
هر كه يوسف ديد چنان كردش خدا
هر كه گرگش ديد برگشت از هدى
ترديدى نيست كه محبت و عشق محصول معرفت است. اگر اطراف آدمى را ده‏ها يوسف فرا گرفته باشد، و وى به جهت كورى نتواند آنها را ببيند، آيا هيچ گاه عاشق يوسف خواهد شد؟! اگر به محبت اهل بيت(ع) و اولياى الهى توصيه شده است، در حقيقت فرمان به تحصيل مقدمات آن - كه همان معرفت مى‏باشد - داده است؛ چرا كه اگر معرفت حاصل شد، قهراً علاقه و عشق به دنبال آن پديد خواهد آمد.
براى تحصيل معرفت و محبت به پيشوايان معصوم(ع) راه كارهاى زير را به شما توصيه مى‏كنيم:
1- مطالعه در زندگى، اخلاق، رفتار و كرامت‏هاى پيامبر(ص) و ائمه(ع).
2- مطالعه كلمات و سخنان آن بزرگواران؛ چرا كه فرمايش‏هاى آنان، درّهاى گران بهايى است، كه بايد در جست و جوى آنها بود. آيا ممكن است كسى نهج البلاغه را بخواند و بفهمد، ولى عاشق على(ع) نشود؟
3- تهذيب نفس و پرهيز از گناه، و نيز عمل به واجبات؛ چرا كه آدمى تا تزكيه و تهذيب نفس نكند نمى‏تواند با اولياى مقرب الهى ارتباط برقرار كند.
نوريان مر نوريان را طالبند
ناريان مر ناريان را جاذبند
4- آشنايى هر چه بيشتر با آنها و مقامات معنوى و راه و روش آنان در زندگى فردى و اجتماعى،
5- تلاش پيوسته و مداوم نسبت به پيمودن راه آنان و پيروى از خطى كه براى بشريت ترسيم كرده ‏اند و عمل به دستوراتشان،
6- همواره به ياد آنان بودن و در صورت امكان به زيارت آنان رفتن يا از دور زيارت نمودن و نام و ذكرشان را در دل، زبان، خانه و جامعه زنده نگه‏داشتن. البته گناهان در دور ساختن انسان از قرب به آنان بسيار موثر است ولى با توبه و توسل مى‏توان آن را جبران كرد؟
7- دعا و الحاح به درگاه خداوند جهت القاى محبت آنان در دل.

براى مطالعه‏ ى ابعاد مختلف سيره و زندگى امامان معصوم شيعه(ع) به اين كتابها مراجعه كنيد:
1. حيات فكرى و سياسى امامان شيعه، نوشته‏ى رسول جعفريان، از انتشارات انصاريان، قم.
2. امامان شيعه و جنبش هاى مكتبى، محمدتقى مدرسى، ترجمه حميدرضا آژير
3. سيره‏ى معصومان، سيد محسن امين، ترجمه على حجتى كرمانى.
4. سيره‏ى پيشوايان، مهدى پيشوائى
به علاوه اينها مى‏توانيد به اين كتابها هم مراجعه بكنيد:
1. زندگى دوازده امام، هاشم معروف حسينى، ترجمه محمد رخشنده.
2. منتهى الآمال، چاپ هجرت.
3. جلاء العيون، علامه مجلسى.
4. ناسخ التواريخ.
در اين زمينه مطالعه کتابهاي زير مفيد خواهد بود :
شناخت پيامبر(ص):
- فروغ ابديت، جعفر سبحاني، دفتر تبليغات اسلامي قم
- محمد(ص) تصوير جمال خدا، حسين بدرالدين، علم تهران
- سيره نبوي، شهيد مرتضي مطهري
- سيره نبوي، مصطفي دلشاد تهراني ، انتشارات وزارت ارشاد
- تاريخ پيامبر اسلام(ص)، محمد ابراهيم آيتي، دانشگاه تهران
شناخت امام علي(ع):
- امام علي(ع) از ولادت تا شهادت، سيد محمد کاظم قزويني، دليل قم
- امام علي(ع) صداي عدالت انساني، جرج جرداق، ترجمه سيد هادي خسروشاهي، خرم قم
- امام علي(ع) نماد حکومت حق، عزيز سيد جاسم، ترجمه موسي دانش، بنياد پژوهش هاي آستان قدس رضوي
- شهيد تنها، محمد رضا حسيني مطلق، پارسايان قم
حضرت زهرا(س):
- نهج الحياه (فرهنگ سخنان فاطمه)، محمد دشتي، مؤسسه تحقيقاتي اميرالمؤمنين(ع)
ُ- زندگاني زهرا(س)، محمد باقر مجلسي، ترجمه محمد روحاني علي آبادي، مهام تهران
- فرهنگ فاطميه (الفباي شخصيتي حضرت زهرا(س)) مهدي نيلي پور، مرکز فرهنگي شهيد مدرس اصفهان
- زهرا، برترين بانوي جهان، ايت الله مکارم شيرازي، هدف قم
- جامي از زلال کوثر، محمد تقي مصباح يزدي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني
كتب در مورد زندگانى و شخصيت امام مجتبى‏عليه السلام
1. جواد نعمتى، آفتابى در هزاران آيينه، سازمان تبليغات اسلامى
2. سيد على شفيعى، از گوشه و كنار تاريخ، دفتر نشر و فرهنگ اسلامى، تهران، كتابخانه صدر
3. محمد على انصارى اراكى، اسرار صلح امام حسن‏عليه السلام،بى‏تا، تهران، 1386ه. ق.
4. مهدى پيشوايى، امام حسن پرچم‏دار صلح و آزادى، انتشارات توحيد، قم.
5. على قائمى اميرى، امام حسن‏عليه السلام در موضع واقع‏بينى و هدفگرايى؛ انتشارات شفق.
6. دارالتوحيد، امام حسن‏عليه السلام، سازمان تبليغات اسلامى.
7. گروهى از نويسندگان، امام حسن‏مجتبى‏عليه السلام پيشواى دوم، مؤسسه در راه حق.
8. رضا محمدى، امام حسن‏عليه السلام مظلوم تاريخ، صحفى، قم، 1370ه.ش.
9. جعفر مرتضى عاملى، تحليلى از زندگى سياسى امام حسن‏عليه السلام، ترجمه محمد سپهرى، سازمان تبليغات اسلامى.
10. احمد مطهرى، زمامدارى امام حسن‏عليه السلام، دارالكتاب، قم، بى‏تا.
11. سيد هاشم رسولى محلاتى، زندگانى امام حسن‏مجتبى‏عليه السلام، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران.
12. احمد زمانى، حقايق پنهان (پژوهشى از زندگانى سياسى امام حسن‏عليه السلام)، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى.
13. باقر شريف القرشى، زندگانى حسن بن على‏عليه السلام، ترجمه فخرالدين حجازى، 2 جلد، مؤسسه انتشارات بعثت، 1353ه. ش.
14. جمعى از نويسندگان مؤسسه البلاغ، سرچشمه‏هاى نور، حضرت امام حسن مجتبى‏عليه السلام، سازمان تبليغات، تهران، 1367ه. ش.
15. رضا شيرازى، قهرمان دو ميدان داستان زندگى امام حسن‏مجتبى‏عليه السلام، انتشارات پيام آزادى، تهران، 1370ه. ش.
در مورد آگاهي از زندگي و شخصيت امام حسين ( عليه السلام ) و همچنين واقعه عاشورا ر . ک :
1- الفباى فكرى امام‏حسين(ع) محمدرضا صالحى كرمانى
2- فرهنگ عاشورا جواد محدثى
3- درسى كه حسين(ع) به انسان‏ها آموخت شهيد هاشمى‏نژاد
4- سخنان حسين بن على از مدينه تا كربلا صادق نجمى
5- قيام جاودانه محمدرضا حكيمى
6- منتهى‏الآمال شيخ عباس قمى
7- ترجمه لهوف ابن طاووس
8- حماسه حسينى شهيد مرتضى مطهرى
9- حسين بن على(ع) را بهتر بشناسيم محمد يزدى
10- پيشواى شهيدان سيد رضا صدر
11- پرتوى از عظمت حسين(ع) لطف اللّه‏ صافى
12- الخصائص الحسينيه شيخ جعفر شوشترى
13- خون خدا جواد محدثى
14- الوقايع والحوادث (محرم) محمد باقر ملبوبى
15- ترجمه موسوعه كلمات الامام حسين سازمان تبليغات اسلامى
16- انصار الحسين مهدى شمس‏الدين
17- چشمه خورشيد، مجموعه مقالات كنگره امام خمينى و فرهنگ عاشورا
18- قصه کربلا، نظري منفرد
شناخت ساير ائمه(ع):
- سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي، مؤسسه تحقيقاتي امام صادق(ع) قم
- سيره معصومان، سيد محسن امين، ترجمه علي حجتي کرماني، سروش تهران
- منتهي الامال، شيخ عباس قمي، هجرت قم
- نگاهي به زندگي چهارده معصوم(ع)، محمد محمدي اشتهاردي، ناصر قم
- سيري در سيره ائمه اطهار(ع)، شهيد مطهري، صدرا قم
شناخت امام زمان(عج):
- آموزش عقايد (دوره کامل سه جلدي)، محمد تقي مصباح يزدي، درس چهلم
- کتاب غيبت، محمد بن ابراهيم نعماني، ترجمه احمد فهري زنجاني، دارالکتب الاسلاميه
- قيام و انقلاب مهدي(عج)، شهيد مرتضي مطهري، صدرا
- گفتمان مهدويت، جمعي از نويسندگان، مؤسسه فرهنگي انتظار نور، دفتر تبليغات اسلامي قم
- در انتظار ققنوس، ثامر هاشم العميدي، ترجمه مهدي عليزاد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني
- نهج الولايه، حسن زاده آملي، قيام، قم
- چشم اندازي به حکومت مهدي(عج)، نجم الدين طبسي، دفتر تبليغات اسلامي قم