پالایشگاه آبادان به عنوان مهم‌ترین تأسیسات شهر آبادان در بخش مرکزی شهر قرار دارد. پیش از آغاز جنگ، ظرفیت پالایش نفت در این پالایشگاه 600 هزار بشکه در روز بود که نفت خام مصرفی آن از دو شبکه خطوط لوله از مناطق نفت خیز دریافت می‌شد و در منطقه بوارده آبادان در مجموع 243 مخزن نفت و فرآورده‌های آن وجود داشت. انگلستان که در سال 1278ش به موجب قرارداد"دارسی" امتیاز و استخراج نفت ایران را به مدت 60 سال در اختیار گرفته بود، با فوران نفت از اولین چاه حفر شده در منطقه مسجد سلیمان در سال 1287ش ضمن تأسیس «شرکت نفت انگلیس و ایران» آب‌راه اروندرود را بهترین مسیر انتقال نفت انتخاب نمود تا نفت پس از تولید از طریق خطوط لوله به آبادان انتقال یابد و در این نقطه پالایشگاهی احداث و فرآورده‌های نفتی از آنجا بارگیری شود. اراضی مورد نیاز پالایشگاه را "شیخ خزعل"حاکم محمره (خرمشهر) که با نماینده سیاسی انگلستان در خلیج‌فارس روابط نزدیک داشت به موجب قراردادی 99 ساله در اختیار شرکت مذکور گذاشت. عملیات احداث پالایشگاه در سال 1288ش شروع شد و اولین محموله نفت خام ایران در سال 1291ش از بندر آبادان صادر شد. با احداث پالایشگاه، کارشناسان انگلیسی و کارگران ایرانی در این مرکز صنعتی نوبنیاد مشغول به کار شدند و در نتیجه شهری با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای انگلیس پدید آمده و نیروهای بیگانه برآن تسلط یافتند و به بهره‌برداری بی رویه از منابع نفت کشور پرداختند. در جنگ‌جهانی دوم این پالایشگاه به دلیل تولید سوخت هواپیما به مقدار 25 هزار بشکه در روز(12% کل سوخت مورد نیاز هواپیماهای متفقین) شهرت جهانی یافت و هواپیماهای متفقین با فرود در فرودگاه آبادان به تخلیه، سوختگیری و تعمیرات می‌پرداختند. پالایشگاه آبادان تا سال 1324ش بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان و مرکز عمده صدور فرآورده‌های نفتی در نیم‌کره شرقی به شمار می‌آمد و تولیدات آن به بیش از 100 نوع می‌رسید که نفت سفید، بنزین خودرو و هواپیما، نفت کوره، قیر، نفت‌گاز و انواع حلّال‌ها مهم‌ترین آن‌ها هستند. محله بریم آبادان بزرگ‌ترين و بهترين محله شرکت نفت بود و کارکنان خارجي در آن سکونت داشتند، پالايشگاه آبادان، بيمارستان نفت، ساختمان اداره مرکزي، اداره‌کل روابط‌عمومي پالايشگاه، اداره‌کل تدارکات مرکزي، انبارهاي بزرگ کالاهاي ترانزيت، جرثقيل‌هاي بزرگ با ظرفیت بالا که معروف‌ترين آن‌ها "اکوان‌ديو"بود و خلاصه تمام اسکله‌هاي بارگيري نفت و هسته تأسيسات نفت آبادان در محله بريم قرارگرفته بود. مناطق مسکونی کارکنان پالایشگاه براساس جایگاه شغلیشان، پیرامون پالایشگاه ساخته شده بود و کارکنان به تناسب موقعیت و حساسیت شغلی‌شان از امکانات رفاهی و خدمات شهری برخوردار بودند. این وضعیت پس از ملی شدن صنعت نفت در 1329ش همچنان ادامه داشت و ساختاری کاملاً طبقاتی بر شهر حاکم بود. ناحیه سبز و خرم «بریم» در کنار اروند‌رود با منازل وسیع و مجلل آن به مقامات بلند‌پایه، محله «بوارده» با خانه‌های نسبتاً مرفهش به مدیران درجه دوم، و محله‌های «بهمن‌شیر» و «جمشید آباد» با خانه‌های کوچک‌تر و ساده‌تر به کارگران عادی اختصاص یافته بود. در جريان نهضت ملي شدن صنعت‌نفت و پس از ترور رزم‌آرا- نخست‌وزير‌وقت- در 16اسفند 1329، اوضاع آبادان متشنج شد و در حالی که كاركنان در اعتصاب بودند، پالایشگاه آبادان در اشغال کامل قوای نظامی انگلیسی قرار گرفت و حكومت نظامي اعلام شد. با ملي شدن صنعت نفت در 29 اسفند 1329 اوضاع آبادان بهبود نسبی یافت و شركت ملي نفت ايران تشكيل شد و در 19خرداد1330 پرچم ايران بر فراز ساختمان شركت نفت برافراشته شد و به دنبال آن 4500‌تن از كاركنان انگليسي از ایران خارج شدند. در جريانات انقلاب‌اسلامي کارکنان پالايشگاه آبادان با اعتصاب وتوقف فعالیت خود در 19شهریور سال 1357 نقش بزرگي را ايفا كردند. مجتمع پتروشیمی آبادان نیز که در سال 1345ش با مشارکت 74% شرکت ملی صنایع پتروشیمی و 26% شرکت امریکایی "بی اف-گودریچ"در کنار پالایشگاه تأسیس و در سال 1348 به بهره‌برداری رسیده بود، پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی با خرید کلیه سهام شرکت امریکایی توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ملی شد. پس از پيروزي انقلاب نیز علی‌رغم اقدامات خرابكارانه عوامل ضدانقلاب در جهت متوقف نمودن فعالیت‌های پالایشگاه نظیر انفجار بمب در محوطه پالايشگاه آبادان در23خرداد 1358و انفجار چند لوله نفت و گاز در شمال آبادان در16 اسفند 1358 ، فعالیت‌های پالایشگاه هیچ‌گاه تعطیل نشد. مردم آبادان برای مقابله با این خرابکاری‌ها، تشکیلاتی ایجاد کرده و نامش را «جوانمرد» یا «نیروهای خطوط لوله» گذاشتند. باآغاز جنگ دشمن با حمله هوايي خود خساراتي را به پالايشگاه آبادان وارد آورد. در اول مهر ماه1359 آتش سنگين توپخاه دشمن آسيب جدي به شهر آبادان و تأسیسات پالایشگاهی و مخازن آن وارد ساخت. لیکن با رشادت کارکنان شریف و زحمتکش آن  که در میان دود وآتش وشلیک مداوم خمپاره از تأسیسات پالایشگاه محافظت می‌کردند، بازسازی و مجدداً فعال شد. از 25/7/1359 تا 9/11/1365 این پالایشگاه 23 بار مورد حمله هوایی قرار گرفت."کدکراکر" که بلندترین تأسیسات پالایشگاه است در تمام طول جنگ مورد استفاده واحدهای اطلاعات و توپخانه و ادوات در دیدبانی مواضع دشمن در غرب اروندرود مورد استفاده قرار می‌گرفت. ديوارهاي پليتي ضلع شمالي پالايشگاه كه آثار تركش‌هاي فراوان آن نمايان است و اتاق فرمان پالايشگاه(گيت 18) ازبقاياي دوران جنگ در اين پالايشگاه است.

منبع: اطلس جغرافياي حماسي 1