بندر خرمشهر که در جنوب‌غربی این شهر قرار دارد به دلیل موقعیت ممتاز جغرافیایی و ارتباط با آب‌های آزاد و وجود شرکت‌های بزرگ تجاری وکشتیرانی داخلی و خارجی، از گذشته به خرمشهر چهره‌ای بین‌المللی داده است. در سال 1318ش از اولین اسکله تجاری بزرگ در خرمشهر برای پهلو گرفتن یک کشتی اقیانوس‌پیما بهره‌برداری شد. در جریان جنگ جهانی دوم نیز شش اسکله دیگر در آن ساخته شد. پس از این جنگ، اسکله بتونی دیگری به طول‌360 متر وعرض 5/32 متر احداث شد. ساختمان بندر در سال 1334 آغاز شد و با طرح‌های توسعه این بندر طول اسکله به 1350‌متر و تعداد ایستگاه‌های پهلوگیری به 9 اسکله افزایش یافت. در اسفند 1352ش، مرکز فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عمان نیروی دریایی ارتش که در خرمشهر مستقر بود به بندر‌عباس انتقال یافت. با آغاز جنگ بندر‌ خرمشهر که با 12 انبار بزرگ، بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور محسوب می‌شد مملو از کالاهای صنعتی، خودرو، لوازم خانگی و مواد اولیه کارخانه‌ها بود. بر همین اساس شورای تأمین خرمشهر تصمیم گرفت با اولویت‌بندی کالاها بر اساس میزان اشتعال‌پذیری اقدام به تخلیه انبارهای گمرگ کند. اما به دلیل تعلل و غافل‌گیری مسئولین و صاحبان کالا، تخلیه گمرگ با کندی صورت گرفت و در نتیجه بسیاری از کالاها دچار آتش‌سوزی شده و یا توسط ارتش عراق به غارت رفتند. ترمینال نظامی بندر خرمشهر از روز 28 شهریورماه 1359 هدف گلوله‌های آرپی‌جی دشمن قرار گرفت و با آغاز  هجوم سراسری، دشمن در روز 8 مهر از محور بندر وارد عمل شد، ولی بلافاصله پس از حضور مدافعین در محدوده درب فیلیه (از درب‌های سه‌گانه گمرگ) دشمن پیش‌روی خود را متوقف کرد. در روز 9 مهرماه دشمن از درب سنتاب(از درب‌های سه‌گانه گمرگ)، قصد ورود و اشغال گمرگ را داشت که مدافعان بندر ساعت‌ها در برابر هجوم تانک‌ها و زره پوش‌ها و انبوه آتش دشمن مقاومت کردند. از صبح 10 مهر عراقی‌ها مجدداً از این محور حمله کردند و خود را به پشت دیوار گمرگ رساندند. روز 13مهر دشمن با تحمل تلفات، بخشی از محوطه بندر را تصرف کرد. روز بعد مدافعان به عراقی‌ها یورش بردند و آن‌ها را کمی به عقب راندند. حدفاصل روزهای 15 تا 17 مهر ماه مجدداً دشمن وارد عمل شد و در یک درگیری سنگین و تحمل ده‌ها کشته یا زخمی، نیمی از بندر و مسجد آن را که پایگاه مدافعان بود، اشغال کرد. با تهاجم گسترده دشمن در 23 مهرماه محوطه بندر به طور کامل اشغال می‌شود اما مقاومت در گمرگ در برابر گردان‌های نیرو مخصوص و تیپ 26زرهی لشکر 5 ارتش عراق تا 27/7/1359 و در حالي که بيش از دو سوم شهر سقوط کرده بود ادامه می‌یابد.

منبع: اطلس جغرافياي حماسه 1