اشاره : حجت الاسلام و المسلمین سید احمد حسینی شریف از سالهای 1385 تا 1388 مسئولیت بعثه مقام معظم رهبری در مکه مکرمه و مدینه منوره را عهده دار بود. پس از پایان ماموریت 3 ساله در عربستان سعودی مسئولیت بعثه مقام معظم رهبری در عتبات عالیات عراق را عهده دار شد و تا هم اکنون این مسئولیت را به عهده دارد. او که برای ماموریتی کوتاه مدت به مکه مکرمه آمده است دعوت ما را برای مصاحبه و گفتگو می پذیرد و با حوصله کامل به سئوالات ما درباره وضع عراق، نحوه و شرایط اعزام زائران ایرنی، تعداد کاروانها و امکانات رفاهی و فرهنگی آنها، نحوه زیارت و بازدید زائران از اماکن مقدسه عتبات عالیات، کمبود امور رفاهی و خدماتی در عراق و ... پاسخ می دهد.
با سلام و تشکر از اینکه دعوت ما را پذیرفتید. با توجه به اینکه شما مسئولیت بعثه در عراق را به عهده دارید و با شما در مکه مکرمه مصاحبه می کنیم اگر امکان دارد مصاحبه را با ذکر روایتی درباره فضیلت زیارت امام حسین(ع) در کربلا آغاز کنید:
حسینی شریف: من هم تشکر می کنم از شما که این فرصت را در اختیار بنده گذاشتید. روایتی که می خواهم خدمت شما قرائت کنم فضیلت زیارت امام حسین(ع) در کربلا در مقایسه با حج و عمره است. در این باره روایتی از قول امام صادق(ع) آمده که می فرماید: ( لو انّ احدکم حجّ دهره ثم لم یزر الحسین بن علی علیه السلام لکان تارکاً حقاً من حقوق رسول الله ص لانّ حقّ الحسین ع فریضه من الله واجبه علی کل مسلم)
یعنی اگر از شما شیعیان کسی باشد که در طول عمر مرتب موفق به زیارت خانه خدا شود ولی مضجع شریف امام حسین(ع) در کربلا را زیارت نکند حقی از حقوق رسول الله ص را ترک کرده است. با اینکه هیچکدام از مراجع فتوا نمی دهند که زیارت امام حسین(ع) واجب است اما این روایت می فرماید حق امام حسین(ع) و زیارت مضجع شریفش فریضه ای از جانب خداست که بر هر مسلمانی واجب است. (بحار جلد 98 ص 3 روایت 10 )
خیلی ممنون از روایت زیبائی که فرمودید. اگر اجازه بدهید بپردازیم به موضوع اعزام کاروانها. هم اکنون چه تعداد کاروان روزانه از ایران به عتبات عالیات عراق اعزام می شود. آمار سالیانه چقدر می شود؟
حسینی شریف: در حال حاضر روزانه حدود 85 کاروان زمینی از مرزهای مهران، خسروی، شلمچه و مرز شیب وارد عراق می شوند و از مرز هوائی هم گاهی حدود 25 کاروان وارد عراق می شوند. پروازها عمدتا به مقصد بغداد است و پروازهای نجف به عهده یک شرکت عراقی است. هم اکنون سالیانه بین 1 میلیون و پانصد هزار تا ششصد هزار نفر از ایران عازم زیارت عتبات عالیات می شوند.
آیا هم اکنون امکان افزایش تعداد زائران وجود دارد؟
حسینی شریف: ظرفیت اسکان زائر بیش از این مقدار نیست اما در ایام زیارتی خاص امام حسین علیه السلام مثل ایام عاشورا، اربعین، عرفه و نیمه شعبان تعداد زائران افزایش می یابد. در این ایام زیارتی مسئولان عراقی مجبور می شوند ویزای بیشتری بدهند و از هتلها و اقامتگاههای با کیفیت پائین هم برای اسکان زائران استفاده کنند. بیشتر مشکل ما هم همینجاست. در این ایام اتاق کافی نمی دهند و کیفیت غذا هم پائین می آید. مثلا آشپزخانه ای که ظرفیت طبخ غذا برای 1500 نفر را دارد مجبور می شود برای 2 هزار نفر غذا طبخ کند که طبیعتا کیفیت پائین می آید. همچنین در ایام زیارتی خاص راهها و جاده ها محدودیت ورود و خروج دارند. گاهی ترافیک آنقدر سنگین می شود که زائر مسیر 80 کیلومتری نجف تا کربلا را در 11 ساعت طی می کند. بعضی وقتها هم زائر مجبور می شود مسیر 20 تا 30 کیلومتری را پیاده طی کند. در ایام زیارتی یک باند از جاده نجف به کربلا به زائران پیاده اختصاص پیدا می کند. از سال گذشته زائرانی از ایران هم پیاده این مسیر را طی می کنند.
هزینه های کاروانها الان در چه حدی است؟
حسینی شریف: هزینه ها از 430 هزار تومان تا 660 هزار تومان متغییر است. این تغییر قیمت بر اساس زمینی یا هوائی بودن، مسافت کاروان از شهرهای ایران و همچنین درجات هتلهاست.
خبرهائی به گوش می رسد که در عراق کمبودهائی در رابطه با امکانات رفاهی از جمله آب و برق و سرویسهای بهداشتی وجود دارد. بفرمائید وضع این امکانات هم اکنون بویژه در شهرهای زیارتی نجف و کربلا در چه حدی است؟
حسینی شریف: امکانات رفاهی عراق با عربستان قابل مقایسه نیست. مردم عراق چند جمعه تظاهرات کردند. مبنای این تظاهرات هم درخواست از دولت برای رسیدگی به مشکلاتی نظیر آب، برق و جاده بود. از لحاظ برق مشکل عدیده وجود دارد. در یک شبانه روز مردم عراق فقط 6 تا 7 ساعت برق دولتی دارند. بقیه ساعات را هتلها از ژنراتور استفاده می کنند. معمولا هتلها دو ژنراتور دارند. یکی ضعیف است برای برق معمولی و دیگر ژنراتور بزرگ برای گرمایش و سرمایش. چرا که شهرهای عراق در زمستان سرد است و در تابستان گرم. درباره آب هم باید بگویم آب هتلها با تانکر تامین می شود. وضع بهداشتی عراق هم با عربستان قابل مقایسه نیست. بهداشت هتلها، رعایت نظافت خیابانها، سرویسهای بهداشتی عمومی چه در سر مرزها و چه در مسیرهای حرکتی زائرین ضعیف است اما این مسائل رو به بهبود است. در مورد تغذیه هم غذای غالب هتلها به صورت مرکزی پخت می شود. مشکلات مربوط به کیفیت تغذیه زائران هم به دلیل توجیه نشدن مدیریت هتلهاست. مدیریت هتلها مربوط به خود عراقیهاست. آنها در رابطه با سیستم سرویس دهی و سرو غذا توجیه لازم نشده است و معمولا 40 درصد کیفیت غذا هم مربوط به سرویس دهی و سرو آن است که مشکل پیدا می کند. مواد اولیه غذاها هم از خود عراق تامین می شود که معمولا کیفیت لازم را ندارد.
هیئت پزشکی به چه شکلی به زائران ایرانی خدمات درمانی ارائه می دهند؟
حسینی شریف: در عراق خدمات درمانی و پزشکی مثل عربستان با کمک هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ارائه می شود. در کربلا یک درمانگاه شبانه روزی وجود دارد و سه درمانگاه دیگر که ساعات مختلفی را تا 16 ساعت به بیماران خدمات درمانی ارائه می دهند. در نجف هم سه درمانگاه داریم که یکی شبانه روزی است. در کاظمین و بغداد هم هرکدام یک درمانگاه داریم. یک گروه سیار پزشکی هم به همراه زائران به سامراء می روند و با آخرین گروه بر می گردند. سطح خدمات پزشکی هم در حد خدمات درمانی عمومی است نه تخصصی. آنهائی که مشکلات تخصصی پیدا می کنند در صورت فوریت با هماهنگی صورت گرفته با مقامات بهداشتی عراق به بیمارستانهای این کشور انتقال داده می شوند و در صورت نبود فوریت به بیمارستانهای ایران منتقل می شوند.
تشکر می کنم از حجت الاسلام حسینی شریف مسئول دفتر نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری در عراق. اگر اجازه بدهید قسمت دوم مصاحبه یعنی به بخش سئوالات فرهنگی بپردازیم. اصولا کارهای فرهنگی در اماکن زیارتی عراق به چه شکلی صورت می گیرد؟
ما در عتبات عالیات دو نوع کار فرهنگی داریم. یک کار فرهنگی مربوط به خود کاروانهاست و کارهای فرهنگی فراگیر و عمومی را بعثه مقام معظم رهبری به مرحله اجرا می گذارد.
کارهای فرهنگی کاروانها به عهده روحانی و یا مداح کاروان است. در این سفر امکان زیارت مضجع شریف 6 نفر از ائمه اطهار علیهم السلام، زیارت مضجع شریف ابالفضل العباس سلم الله علیه، سرداب مطهر در سامرا، امامزاده سید محمد(ع) و همچنین زیارت های دوره که در نجف اشرف و کربلای معلی وجود دارد. در نجف اشرف زیارت مسجد کوفه که پایتخت حکومتی امیر المومنین(ع) است. در این مسجد شریف مقامهای متبرک که شامل 11 مقام است از جمله محل ضربت خوردن حضرت علی علیه السلام و مقام پیامبران قرار دارد. همچنین محل دفن مسلم بن عقیل اولین سفیر امام حسین علیه السلام، محل دفن هانی بن عروه و مختار ابن ابی عبیده ثقفی قرار دارد و زیارت مدفن آنها امکان پذیر است. در کوفه مسجد سهله را داریم که از فضیلت بسیار بالائی برخوردار است. خانه تعداد زیادی از پیامبران الهی آنجاست. مقامهای زیادی داریم از جمله مقام امام زمان(ع)، مقام امام صادق(ع)، مقام ادریس نبی(ع)، مقام ابراهیم(ع). از دیگر اماکن زیارتی نجف اشرف قبرستان فخیم و عظیم وادی السلام است. در مسیر راه بین نجف و کربلا هم قبر طفلان مسلم بن عقیل(ع) را داریم. قبر حر بن یزید ریاحی هم اکنون در حال بازسازی و مرمت است و امیدواریم با پایان یافتن عملیات بازسازی و مرمت، قبر حر هم جزو برنامه های زیارتی زائران قرار بگیرد. در کربلای معلی زائرین پس از زیارت مرقد منور اباعبدالله الحسین علیه السلام و حضرت ابالفضل العباس سلام الله علیه و شهدای کربلا(ع) به زیارت ابراهیم مجاب می روند.
درباره ابراهیم مجاب توضیح می دهید که چه کسی است؟
حسینی شریف: داستان معروفی دارد. در زمان معتصم عباسی پس از آنکه مرقد شریف امام حسین(ع) را خراب کردند و آب بر آن بستند دو نفر از شیعیان وارد سامرا شدند. در آن زمان کنیز معتصم مرده بود که معتصم برای کنیزش عزای عمومی اعلام کرده بود و گنبدی برای قبر آن درست کرده بود. این دو نفر قایقی درست کردند و روی آن نوشتند: کنیزی می میرد و در عرض سه روز گنبدی برای آن درست می کنند اما قبر امام ما را خراب می کنند. معتصم این دو نفر را زندانی می کند. خلیفه عباسی قصد داشت این دو نفر را بکشد که در خواب می بیند از زیر تختش آتش زبانه می کشد و بالا می آید. سه شب این خواب تکرار می شود. از معبرین می پرسد و او می گوید آیا کسی را زندانی کرده ای و معتصم می گوید این دو نفر را زندانی کرده ام. قصد می کند آنها را آزاد کند و آنها می گوید ما آزاد نمی شویم مگر اینکه اعلان عمومی کنی که هر که دارد هوس کرب و بلا بسم ا.. و همه بتواند به زیارت قبر امام حسین(ع) بروند. معتصم می گوید الان دیگر جای قبر مشخص نیست و آنها می گویند سیدی است به نام ابراهیم که از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) است. وقتی ابراهیم را می برند به کربلا با اینکه او نابینا بود وقتی رسید به محل دفن سید الشهدا اباعبدالله الحسین علیهما السلام صدا زد (السلام علیک یا جداه) و جواب آمد (علیک السلام یا ولدی) . اینطور قبر امام حسین(ع) پیدا و دوباره محل زیارت شیعیان می شود. به همین علت به ابراهیم می گویند ابراهیم مجاب چون جدش حسین بن علی(ع) جواب او را داده است و او اول کسی است که بعد از شهادت امام حسین(ع) و یارانش در داخل حرم امام حسین(ع) دفن شده است. از دیگر اماکنی که زائران امام حسین(ع) زیارت می کنند خیمه گاه است که آل الله 8 یا 9 شبانه روز در آنجا مستقر بودند و بسیار محل غم و اندوه است. همچنین تل زینبیه است که همه زائران شنیده اند همان لحظه آخر را که الشمر جالس علی صدره ( بغض استاد ) . فاصله این تل با قتلگاه حدود 50 متر است. از دیگر اماکن زیارتی که زائران بطور رسمی زیارت می کنند مقام امام زمان(ع) در کربلای معلاست. چند محل دیگر است که اینها سندیت تاریخی ندارد از جمله مقام امام صادق(ع) . آنچه مسلم است اینست که امام صادق(ع) به کربلا مشرف شده اند و لکن اینکه ایشان در این باغ سکونت داشته باشد سندیت ندارد. همچنین مقام علی اکبر و مقام علی اصغر و نهر الحسین که استناد محکمی که این حوادث در این مناطق اتفاق افتاده وجود ندارد بنابر این به زائران و مداحان عزیز توصیه می کنیم وقت محدود زیارتی خود را صرف بازدید از این اماکن نکنند.
اما در رابطه با کارهای فرهگی که بعثه به مرحل اجرا می گذارد باید بگویم که در نجف اشرف مشکلات خاصی وجود دارد. حرم مطهر حضرت امیر المومنین علی(ع) امام جماعت راتب ندارد. قبلا نمازهای جماعت زیادی در حرم مطهر حضرت امیر(ع) برگزار می شد الان به علت عدم اتصال 3 نماز جماعت برگزار می شود. امامت این نمازها روحانیون کاروانها به عهده دارند. بزرگترین نماز جماعت مقابل حجره محل دفن مرحوم شیخ عباس قمی برگزار می شود و زائرین تا محل دفن مرحوم خوئی می ایستند و اخیر برای تکبیر گوئی بلندگو داده شده است و یک روحانی بعد از نماز یک حدیث اخلاقی و یک مسئله شرعی می گوید و سپس زائرین رو به حرم حضرت امیرالمومنین(ع) می نشینند و زیارت امین الله را می خوانند. تلاشهائی صورت گرفته است که صبحها بعد از نماز صبح یک منبر رسمی برقرا شود که هنوز این امکان فراهم نشده و امیدواریم با عنایت مسئولان حرم مطهر این امکان همانند حرم اباعبدالله الحسین(ع) فراهم شود. در کربلای معلی بعد از نماز صبح در داخل صحن مطهر امام حسین(ع) برنامه سخنرانی، مداحی و خواندن زیارت عاشورا به مدت یک ساعت برقرار است که با استقبال خوب زائران روبرو شده است و گاهی تا 4 هزار نفر از این برنامه استفاده می کنند. در حرم حضرت ابالفضل العباس در تابستانها ساعت 9 و 30 دقیقه شب و در زمستانه ساعت 9 شب مراسم سخنرانی، مداحی و سینه زنی از طرف بعثه برگزار می شود. کارهای فرهنگی هتلها هم در حال برنامه ریزی است. با عنایت نماینده مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت قرار است نسبت به اعزام مسئول و مدیر فرهنگی برای بعثه مقام معظم رهبری اقدام شود تا برنامه های فرهنگی هتلها ساماندهی شود و ان شاء الله بزودی شاهد حرکت خوب فرهنگی درهتلهای نجف و کربلا باشیم.
درباره روحانیون کاروانها و همچنین مداحهائی که با کاروانها اعزام می شوند هم توضیح دهید :
حسینی شریف: هم اکنون کاروان 40 نفره است که معمولا یک مدیر دارد و در کنار آن یک روحانی یا مداح هست. از دو سال قبل حدود 20 درصد کاروانها روحانی و 80 درصد مداح داشتند. با عنایت نماینده مقام معظم رهبری در سازمان حج و زیارت هم اکنون بصورت 50 درصد عمل می شود یعنی 50 حدوداً درصد کاروانها روحانی دارند و 50 درصد مداح. البته ایام تبلیغی مثل محرم و صفر و ماه رمضان و یا دهه فاطمیه وجه غالب با مداح هاست.
آیا نمی خواهید کاروانها را از این حالت خارج کنید و آنها را ساماندهی کنید؟
حسینی شریف: بدلیل کثرت کاروانها ما، هم در رابطه با وجود روحانیون واجد شرایط و هم مداحهای شایسته با مشکل مواجهیم و از طرفی سفر عتبات عالیات این اقتضا را دارد که کاروانها هم روحانی فاضلی داشته باشند که در طول سفر فرهنگ و معارف دینی را به زائران معرفی کنند و هم مداح شایسته ای که در اماکن زیارتی از نظر ذکر مصیبت آنها را اشباع کند. به همین علت تقاضا کردیم که کاروانها ادغام و دو اتوبوسه شوند و در یکی از اتوبوسها روحانی و در اتوبوس دیگر مداح حضور داشته باشند تا هر جا بیان مسائل شرعی و سخنرانی لازم شد روحانی سخنرانی کند و هرجا لازم شد مداح به ذکر مصیبت بپردازد . این موضوع الان در برخی شهرهای بزرگ کشور شروع شده و در حال اجراست و امیدوارم با عنایت نماینده مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت و دستور مسئولان اجرائی، در سراسر کشور عملی شود و این قطعا به نفع زائر است چرا که روحانی هرچقدر هم فاضل باشد اما نتواند زائران را از نظر ذکر مصیبت اشباع کند قطعا کارون با مشکل مواجه می شود و مداح هم هرچقدر خوب باشد اما نتواند به سئوالات شرعی و مورد ابتلاء زائران پاسخ دهد باز کاروان با مشکل مواجه می شود.
نظارت رابطین بر اعمال روحانیون و مداحهها به چه شکلی است؟
حسینی شریف: تصویب شده است که در هر دوره ای 4 تا رابط ، روحانیون و مداحها را از نظر عملکرد ارزیابی کند و خوشبختانه از وقتی این کار شروع شده روند کار کاروانها رو به بهبود و تکامل است. این رابطین عملکرد روحانیون و مداحها را زیر نظر دارند و ارزشیابی می کنند قطعا کسانی که معدل خوب و شایستگی لازم را داشته باشند در آینده جایگاه بهتری خواهند داشت.
بفرمائید نحوه انتخاب و گزینش روحانی و مداح کاروانها به چه شکلی است؟
حسینی شریف: اسلوب انتخاب روحانی و مداح مثل عمره است از یک مرکزیت خاصی برخوردار است. استانهای کشور به مناطق 7 گانه تقسیم شده اند و مداحهائی که دارای کد هستند و روحانیونی که پرونده دارند از طریق بعثه معرفی می شوند و سپس مدیران کاروان آنها را انتخاب می کند و اعزام می شوند.
روحانیون و مداحها قبل از اعزام کلاس آموزشی برای زائران عتبات عالیات، مثل عمره برگزار می کنند؟
حسینی شریف: بر اساس دستورالعملی که از سال گذشته ابلاغ شد برای هر کاروانی دو جلسه آموزشی در ایران برگزار می شود که با کمال تاسف عملا صورت نمی گیرد فقط یک جلسه عمومی در مناطق استانها برگزار می شود . بعضی کاروانها یک جلسه خصوصی هم برگزار می کنند. در حالی که ضرورت توجیه و آموزش زائران عتبات عالیات بالاتر از حج و زائران مکه مکرمه و مدینه منوره است. به این علت که تعداد زیادی از کاروانها بار اولشان است که به عتبات اعزام می شوند و بعضی از آنها فکر می کنند عتبات هم مثل عمره است وقتی می ایند و مشکلاتی از ابتدای مرز برایشان پیش می آید نه روی برگشت دارند و از طرف دیگر توجیه هم نشده اند. بنابر این ضرورت تشکیل جلسات آموزشی به مراتب بالاتر از عمره است.
شما نمی توانید آموزش را اجباری کنید؟
حسینی شریف : ما دنبال کردیم دستور العمل هم ابلاغ شد اما با توجه به اینکه برگزاری جلسات هزینه دارد شرکت ها زیر بار نرفتند که امیدواریم با پیگیریها و دستور اکید مسئولان اجرائی حج و زیارت شرکت شمسا و شرکتهای زیارتی در آینده این کار را عملی کنیم.
در پایان این مصاحبه می خواهیم از شخص شما بپرسیم آیا با وجود مشکلاتی که در سفر به عتبات عالیات وجود دارد و به بخشهائی از آن شما اشاره کردید آیا توصیه می کنید که مردم تحت هر شرایطی همچنان به سفر عتبات عالیات بروند؟
حسینی شریف: بله باز هم توصیه می کنم هرکس توان زیارت امام حسین(ع) را دارد با تمام مشکلات موجود به سفر زیارتی امام حسین(ع) اقدام کنند. استحضار دارید که از شهادت امام حسین(ع) حدود 1272 سال و اندی می گذرد و از آن زمان تاکنون، با تمام سختیهائی که بوده است امام حسین(ع) همیشه زائر داشته است. این مشکلات در رابطه با مشکلات قبلی و حتی مجازاتهائی که بوده است از قبیل قطع دست قابل توجه نیست.
مگر مجازات قطع دست داشتیم؟
حسینی شریف: در زمان معتصم عباسی برای زائران مجازات قطع دست تعیین کرده بودند. نقل کرده اند که زائری را گرفتند و آوردند گفتند دست راستت را بگذار تا قطع کنیم. زائر دست چپش را گذاشت. گفتند که ما گفتیم دست راستت را بگذار جواب داد دست راست را پارسال دادم. با تعجب پرسیدند آیا باز هم به زیارت آمده ای؟ گفت: بله باز هم آمده ام با اشتیاق هم آمده ام. به معتصم گفتند اگر تو فکر می کنی با قطع دست می توانی جلوی زیارت امام حسین(ع) را بگیری نمی توانی و همین باعث شد که مجازات قطع دست را جمع کنند و این به دلیل فضیلت زیارت امام حسین(ع) است. روایات متعددی داریم درباره فضیلت زیارت که آنرابا حج وعمره مقایسه کرده اند. روایاتی داریم که ثواب زیارت امام حسین(ع) در کربلا را معادل 100 حج و در برخی روایات هزار حج دانسته اند. کمترینش 20 حج و 20 عمره است. و من می خواهم سخنانم را با روایت دیگری درباره فضیلت زیارت امام حسین(ع) به پایان برسانم. از امام صادق(ع) روایت شده که : (من لم یات قبر الحسین ع و هو یزعم انه لنا شیعه حتی یموت فلیس هو لنا بشیعه و ان کان من اهل الجنه فمن ضیفان اهل الجنه) اگر کسی به زیارت امام حسین(ع) نیاید و این در حالیست که او ادعا می کند از شیعیان ماست تا اینکه در این حالت بمیرد پس او از شیعیان ما نیست و اگر ( چنانچه آدم خوبی باشد و ) اهل بهشت باشد پس او از بهشتیان واقعی نیست بلکه از میهمانان بهشت است. ( کامل الزیارات ص 193 )
تشکر می کنم از شما حضرت حجت الاسلام حسینی شریف مسئول دفتر نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری در عراق.
حسینی شریف: من هم از شما تشکر می کنم و امیدوارم ثمراتی که این مصاحبه می تواند داشته باشد چه اینکه باعث شود زائران با آگاهی و بصیرت بیشتری به زیارت بیایند و چه اینکه مسئولان بعثه و شرکت شمسا به فکر رفع مشکلات بیفتند ان شاء الله یک صدقه جاریه برای شما و نیاکانتان باشد.
منبع: سايت بعثه مقام معظم رهبري
