توضيحى درباره‏ى سند زيارت شريف عاشورا
مقدمه: پذيرفتن يك حديث و بر پاى آن رفتار كردن مشروط به گذران آن از چهار مرحله‏ى زير است:
1ـ اعتبار سند؛ يعنى راويانى كه حديثى را از پيامبر(ص) يا امام(ع) نقل كرده‏اند، همگى بايد افراد مورد اعتماد باشند؛ گر چه مذهب آنان شيعه‏ى دوازده امامى نباشد. پس، بايد دروغگو نبودن آنان براى ما روشن شود، و گرنه سخنشان باوركردنى نيست.
2ـ شفافيت دلالت مفهومى؛ يعنى ساختار واژگان و جمله‏هاى حديث به گونه‏اى باشد كه ظهور كافى در بيان مراد متكلم داشته باشد و از نظر عرف هيچ گونه ابهام و اجمال و ترديدى كه سبب اختلال ظهور كلام گردد، در آن راه نداشته باشد. زيرا اهل عرف در فهم مراد گويندگان، با استناد به اصول عقلايى مانند اصل نبودن قرينه، اصل عدم غفلت، اصل عدم نسيان، اصل عدم خطا، مبناى ظاهرى الفاظ را ملاك قرار مى‏دهد.
3ـ شرايط زمانى و مكانى صدور؛ يعنى آيا امام(ع) در شرايط عادى و بدون هيچ گونه مشكل خارجى حكم واقعى الهى را بيان فرموده‏اند يا در موقعيت بحرانى و در نظر گرفتن برخى از شرايط براى پيش‏گيرى از رخدادهاى نامطلوب براى برخى از مسلمانان سخنى را فرموده است؟ به ديگر سخن اين كه: آيا رعايت حال تقيه و شرايط ضرورى جانبى را كرده يا در حال متعارف به بيان حقايق نظر داشته است؟ زيرا حديث صادر شده در حال تقيه براى ديگر زمان‏ها حجيت ندارد.
4ـ نبود معارض مفهومى؛ يعنى پس از احراز صحت سند و تماميت دلالت و جهت صدور واقعى يك حديث، بايد در ميان احاديث ديگر به جست و جو پرداخت و چنانچه روايتى بر خلاف آن پيدا شد، نخست بايد به روش جمع دلالى، سپس ترجيح سندى يا دلالى عمل كرد.

سند زيارت عاشورا
شيخ طوسى(قدس‏ سره) با سه سند اين زيارت شريف را به شرح زير نقل كرده است:
1ـ محمد فرزند اسماعيل بن بزيع، از صالح فرزند عقبه، وى نيز از پدرش عقبة بن خالد از امام باقر(ع).
2ـ محمد فرزند خالد طيالسى، از سيف بن عُميره، از صفوان فرزند مهران از امام صادق(ع)، از پدرانش از پيامبر و جبرئيل و سرانجام خداوند بزرگ.
3ـ صالح بن عقبه و سيف بن عُميره از علقمه فرزند محمد حضرمى از امام باقر(ع)، (مصباح المتهجد و سلاح المتعبد / 772 ، 787)
گفتنى است: همه‏ى افراد پيش گفته از مشاهير راويان حديث هستند كه عموما از سوى دانشمندان علم رجال توثيق شده‏اند مگر عقبه بن خالد و علقمه بن محمد كه توثيق خاص ندارند، ولى توثيق عام دارند؛ يعنى افراد بنامى بودند كه روايات امامان را نقل مى‏كردند و اگر نقطه‏ى ضعفى در آنان بود، به يقين در جامعه اشتهار پيدا مى‏كرد و بر سر زبان‏ها مى‏افتاد و به يكديگر بازگو مى‏كردند؛ با اين همه، هيچ گونه قدحى درباره‏ى آن دو نقل نشده است. از اين طريق مى‏توان «توثيق عام» را احراز كرد. (براى توضيح بيشترر.ك: منشور نينوا: مجيد حيدرى‏فر / ص 35).
در پايان ياد سپارى اين نكته‏ ى مهم را براى همگان توصيه مى‏كنيم:
براى اطمينان به صدور حديثى از معصومان(ع) بايد به روش پيش گفته عمل كرد، البته راه ديگرى وجود دارد و آن اينكه گاه از متن حديث و بلنداى مضمون آن مى‏توان به صدور آن روايت از امام معصوم(ع) مطمئن شد. كه ملاكهاى تشخيص دقيق آن از حوصله اين نوشتارخارج است و مى‏توان زيارت عاشورا را از اين طريق نيز مورد بررسى قرار داد.
با توجه به آثاري که خواندن زيارت عاشورا در طول تاريخ داشته ومشکلات فراواني را حل نموده,مي توان فهميد که
اين زيارت ماثور است.داستان مرحوم آقا نجفي قوچاني وخواندن چهل روز زيارت عاشورابراي سه حاجت وبرآورده شدن آنها,داستان ميرزاي محلاتي,علامه طباطبائي وشهيد قدوسي،(علامه ره در محرم وصفر زيارت عاشورايش ترک نمي شد)داستان آمدن وبا در سامراءودستور ميرزا محمد تقي شيرازي براي خواندن زيارت عاشورا به مدت ده روز و محفوظ ماندن شيعيان از خطر مرگ(دستور ميرزا مبني بر خواندن زيارت عاشورا حتما مستندي داشته و از پيش خود حرف نزده است) مقيد بودن خود ميرزا محمد تقي شيرازي به خواندن زيارت عاشورا، داستان تشرف سيد رشتي به خدمت امام عصر(عجل الله فرجه) که آن حضرت سه مرتبه خواندن زيارت عاشورا و جامعه را سفارش فرموده اند
«عاشورا، عاشورا، عاشورا» مجموعه اين نقلها و صدها نمونه ديگر حاکي از يک واقعيت قطعي دارد.
اطلاعات بيشتر را در کتاب سيماي فرزانگان، رضا مختاري ص 187،200و... ملاحظه نمائيد.
براى آشنايى بيشتر با مباحث رجالى سند زيارت عاشورا، به دو كتاب ارزشمند «شفاء الصدور فى شرح زياره العاشور» تأليف آيت‏الله ميرزا ابوالفضل تهرانى«قدس ‏سره» كه از شاگردان ميرزاى شيرازى بود و نيز «اللؤلؤ النضيد فى شرح زياره مولينا ابى عبدالله الشهيد» نگارش آيت‏الله شيخ نصرالله شبسترى مراجعه فرماييد.

منبع: پرسمان دانشجويي