معناي صلوات بر آن حضرت اين است كه: خدايا رحمتت را بر پيامبر و آل او نازل ‏فرما. وقتي رحمت بر حضرت نازل شد به ديگران هم مي‌رسد چون او مجراي فيض است ‏و اگر بخواهد خيري به ديگران برسد بايد به عنوان رحمت خاصه، نخست بر حضرت نازل ‏شود و سپس به ديگران برسد‎.‎ علي‌(عليه السّلام) مي‌فرمايد: دعا يا حاجت خود را محفوف (در بر گرفته و ‏پيچيده) به صلوات بر رسول خدا كنيد؛ زيرا صلوات بر حضرت دعايي مستجاب است و ‏چون به همراه صلوات حاجت خود را خواسته‌ايد، خداي سبحان چنين نيست كه يكي از ‏دو حاجت را بر آورد و ديگري را رد كند(١).‏ امام سجاد(عليه السّلام) در صحيفه سجاديه، روش دعا كردن و حاجت خواستن را ‏به ما مي‌آموزد؛ در بسياري از فقرات ادعيه آن حضرت، صلوات به چشم مي‌خورد، هر ‏مطلبي را كه از خدا مي‌خواهد قبل يا بعدش صلوات است، چون خدا در پرتو صلوات ‏دعاي همراه آن را نيز مستجاب مي‌كند‎.‎ صلواتي را كه خدا و فرشتگان بر پيامبر مي‌فرستند بر مؤمنان نيز مي‌فرستند! ‏مؤمن، به جايي مي‌رسد كه خداي سبحان و فرشتگان بر او صلوات مي‌فرستند! در ‏صوره احزاب هر دو مسئله بازگو شده است، يعني هم صلوات خدا و ملائكه بر پيامبر و ‏هم صلوات خدا و فرشتگان بر مؤمنان.‏ صلوات خدا، كه صفت فعل اوست همان نوراني كردن است، قول خدا همان فعل ‏خداست، وقتي توفيقي نصيب انسان شد كه در فضاي دلش تاريكي احساس نكرد بلكه ‏نورانيتي ديد معلوم مي‌شود صلوات الهي و فرشتگان نصيب او شده است. خداي متعال ‏در تجليل از پيامبر مي‌فرمايد: ”إنّ اللّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلّونَ عَلَي النّبِي…“(٢)‏‎ ‎وقتي خدا ‏بخواهد بر پيامبر عظيم الشأن صلوات بفرستد همه فرشتگان را همراه خود ذكر مي‌كند ‏مثل اين‌كه وقتي مهمان عزيزي وارد شهري مي‌شود و شخصيتي بخواهد از او به نحو ‏احسن تجليل كند با همه دوستان و آشنايانش به ديدار او مي‌روند.‏ ليكن خداي متعال در تجليل از مؤمنان و صلوات بر آنان، مي‌فرمايد: ”هُوَ الّذي ‏يُصَلّي عَلَيْكُمْ وَمَلائِكَتَهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُلَماتِ الي النّورِ“(٣) يعني خدا جدا و فرشتگان ‏جدا بر مؤمنان درود مي‌فرستند. تفاوت ديگر در اين است كه درباره‎ ‎پيامبر نفرمود كه ما ‏بر او صلوات مي‌فرستيم تا او را از ظلمت‌ها خارج و به نور برسانيم؛ زيرا او خود نور است ‏و مصداق كامل ”وَجَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشي بِهِ فِي النّاسِ“.(٤) ولي درباره مؤمنان مي‌فرمايد: ‏خداوند بر شما درود مي‌فرستد و فرشتگان نيز، تا شما را از ظلمت‌ها به نور خارج كنند؛ ‏معلوم مي‌شود صلوات خدا يعني نوراني كردن و اگر اين فيض قطع شود و خداوند بر ‏كسي درود نفرستد در ظلمت خواهد ماند.‏ بايد خود را با اين معيار بسنجيم كه اگر توفيق اطاعت و انجام تكاليف شرعي ‏نصيب ما شد و از احكام و آداب عبادات كم و بيش به حكمت آنها ره يافتيم، ‎بدانيم كه ‏صلوات خدا و فرشتگان نصيب ما شده است و گرنه لغزش داشتيم و گرفتار گناه ‏شده‌ايم. وقتي مؤمن از اين راه نوراني شد هم راه خود را مي‌بيند و هم مي‌تواند راهبر ‏باشد و به ديگران راه را نشان دهد. علي‌(عليه السّلام) مي‌فرمايد: «لَيْسَ فِي البَرْقِ ‏الخاطِفِ مُسْتَمْتِعٌ لِمَنْ يَخُوضُ فِى الظُلْمَةِ»(٥) انساني كه در تاريكي فرو رفته، و ‏مسافري كه در شب تاريك ره گم كرده براي او رعد و برق لحظه‌اي مفيد نخواهد بود، او ‏با يك لحظه برق آسماني راهي به جايي نمي‌برد. انسان دنيا زده هم مانند گرفتاري ‏است كه در تاريكي فرو رفته باشد براي چنين شخصي اگر گاهي نوري در دلش جهيد و ‏خاموش شد چندان مفيد نيست.‏ ذيل آيه‎ ”‎وَما تَشاؤوُنَ إلاّ اَنْ يَشاءَ اللّهُ“(٦) روايتي شريف از معصوم‌(عليه السّلام) ‏نقل شده كه فرمود: «بَلْ قُلوُبُنا اَوْعِيَةٌ لِمَشِيّةِ اللّه»(٧) دلهاي ما ظرف اراده خداست، ‏خداي سبحان اگر بخواهد در جهان، كار مشخصي انجام دهد با اراده انجام مي‌دهد و ‏اراده‎ ‎خدا صفت فعل و زايد بر ذات اوست و در موجودي ممكن و مظهر ظهور مي‌كند، آن ‏مظهر قلب معصوم اولياي الهي است‎.‎ لذا مرحوم استاد علامه طباطبايي‌(قدّس‌سرّه) مي‌فرمودند: معناي صلوات بر محمد ‏و آل محمّد‌(عليهم‌السلام) اين كه خدايا رحمتت را بر آنان فرو فرست كه از آنان به ما ‏برسد، اگر بخواهد رحمتي ببارد ابتدا بر اين خاندان مي‌بارد و سپس به ديگران مي‌رسد ‏لذا طلب رحمت كردن مستلزم اجابت دعا است.‏ مرحوم سيد حيدر آملي اين سخن بلند را نقل مي‌كند و به محقّق طوسي هم ‏منسوب است كه درباره حضرت ولي عصر‌(ارواحنا فداه) گفته مي‌شود: «بِيُمْنِهِ رُزِقَ ‏الوَري وَبِوُجودِهِ ثَبَتتِ الأرْضِ وَالسماء»(٨) به يمن وجود امام عصر‌(عجل‌ للّه تعالي فرجه ‏الشريف) جهانيان روزي مي‌خورند و به پاس وجود آن حضرت آسمان و زمين برجاست. ‏پس همه بركات از اين خانواده به سايرين مي‌رسد.‏


پی نوشت ها:
‏(١) نهج البلاغه، حكمت ٣٦١.‏ ‏
(٢) سوره‎ ‎احزاب، آيه‎ ٥٦.‎
‏(٣) سوره‎ ‎احزاب، آيه‎ ٤٣.‎ ‏
(٤) سوره انعام، آيه ١٢٢.‏ ‏
(٥) نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج ٢٠، ص ٤٣٥، ملحقات حكمت ١٦٥.‏
‏(٦) سوره‎ ‎انسان، آيه‎ ٣٠.‎ ‏
(٧) بحار، ج ٢٥، ص ٣٣٦.‏ ‏
(٨) مفاتيح الجنان، دعاي عديله.‏

منبع: سایت بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا