براي زيارت سيدالشهداء عليه السلام درروزاربعين زيارت نامه ويژه‌اي ازاهل بيت عليهم السلام رسيده است.امام صادق عليه السلام به صفوان بن مهران جمّال زيارت اربعين راآموزش داده‌اند.صفوان جمال گفته است مولايم امام صادق عليه السلام به من فرمودند:روزاربعين درارتفاع النهار وزماني كه روزبلندشد درزيارت حسين بن علي عليهماالسلام اين زيارت رابخوان:السلام علي ولي‌الله وحبيبه،السلام علي خليل‌الله ونجيه،السلام علي صفي‌الله وابن صفيه،السلام علي الحسين المظلوم الشهيد... .
متن زيارت اربعين كه ازامام معصوم صادرشده است حقايق بسياري رادرارتباط باشخصيت امام حسين عليه السلام در بر دارد. درس‌هاي زيارت اربعين و پيام‌هاي جاودان آن، راهنماي عاشورائيان در طول تاريخ تا ظهور قائم آل محمد عليهم‌السلام خواهد بود. فرازهاي بلند و زيباي زيارت اربعين، فلسفه انقلاب عاشورا و ابعاد شخصيت سيدالشهداء عليه‌السلام را روشن مي‌كند.
صفات و ويژگي‌هاي امام حسين عليه السلام درزيارت اربعين
امام صادق عليه السلام درمتن زيارت اربعين برخي ازصفات زيباي امام حسين عليه السلام راگزارش نموده‌اند.امام حسين عليه‌السلام در زيارت اربعين "ولي‌الله" و "حبيب‌الله" و "خليل‌الله" و "نجي و برگزيده خدا" و "مظلوم" و "سيدوآقا" و "قائدورهبر" و "صاحب مواريث پيامبران" و "حجت خدا بر مردم جهان" و "فرزند رسول‌الله" و "سعيد و خوشبخت" و "حميد و ستوده" و "نور در صلب پدران ارجمند و مادران پاك" و "اسيرالكربات و گرفتار رنج‌ها و سختي‌ها" و "قتيل‌العبرات و كشته اشك‌ها" ناميده شده‌اند. زائر در فرازي از زيارت اربعين، خطاب به سيدالشهداء مي‌گويد:اشهد انك‌الامام البرّ التقي الرضي الزكي الهادي المهدي و اشهد ان الائمه مِن وُلدك كلمه التقوي و اعلام الهدي و العروه الوثقي والحجه علي اهل الدنيا . گواهي مي‌دهم تو از ستون‌هاي دين و اركان مسلمانان و دژ محكم مومنان هستي. و شهادت مي‌دهم تو امام و پيشواي نيك رفتار، تقوي شعار، پسنديده، پاك، راهبر و ره‌يافته‌اي. و گواهم كه امامان از نسل تو كلمه‌هاي تقوي و اعلام هدايت و عروه الوثقي و حجت بر اهل دنيايند.
فلسفه انقلاب عاشوراء درزيارت اربعين
در زيارت اربعين، آيين حسيني و راز قيام اباعبدالله عليه‌السلام و رمز حماسه كربلا براي جهانيان تبيين گرديده است.ا مام صادق عليه‌السلام در متن زيارت اربعين، اصول و ارزش‌هاي ماندگارحركت جد خويش امام حسين عليه‌السلام را به عاشورائيان و مومنان اهل زيارت اربعين آموخته‌اند. در زيارت اربعين دوبار واژه زيباي"شهيد" در توصيف امام حسين عليه‌السلام به كار رفته است و در بخشي از زيارت نيز چنين آمده است: اللهم اني اشهدانّه وليك وابن وليك وصفيك وابن صفيك،ا لفائزبكر امتك، اكرمته بالشهاده وحبوته بالسعاده . بار خدايا گواهم او ولي و ولي‌زاده توست و برگزيده و صفي و صفي‌زاده توست كه به كرامت تو رسيده است او را به "شهادت" گرامي داشتي و به سعادت رساندي. در اين فراز از زيارت اربعين "شهادت" امام حسين عليه‌السلام "كرامت الهي" و "راز سعادت" شناخته شده است. بنابراين شهادت طلبي راه كسب كرامت و سعادت الهي است و عاشوراييان بايد در اين راه گام بردارند.
امام صادق عليه‌السلام در بخش ديگر زيارت اربعين درباره حكمت قيام و فلسفه شهادت اباعبدالله‌الحسين عليه‌السلام فرموده اند: منح النصح و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهاله وحيره الضلاله . نصيحت و خيرخواهي نمود و خون و جانش را در راه تو داد تا بندگانت را از جهالت و ناداني و سرگرداني گمراهي رهايي بخشد و نجات دهد. مطابق اين فراز از زيارت اربعين علت قيام اباعبدالله عليه‌السلام "نصيحت خلق" و "رهايي بندگان خدا از جهالت و ناداني" و "نجات خلق از سرگرداني در گمراهي" بوده است. امام حسين عليه‌السلام همچون پدران وجدش رسول خدا صلي‌الله عليه و آله و سلم علاقه شديد به هدايت انسان‌ها داشت و حريص در تربيت الهي آنان بود و در راه خدا بپاخاست و براي نصيحت و آگاهي و هدايت خلق جان خويش را داد و شهيد شد. نجات بندگان خدا از جهالت و ضلالت كار بسيار بزرگ و مقدس و ارزش پايدار است.ا يجاد آگاهي و بصيرت در مسلمانان در شرايط بحراني و فضاي تاريك گرد و غبار فتنه‌ها، و تلاش در جهت رهايي آنان از جهالت و ضلالت، ارزش بزرگ و اصل فاخر عاشورايي و عمل صالح در مكتب كربلاست.
در فراز ديگر زيارت اربعين پس از واكاوي ماهيت سپاه دشمنان امام حسين عليه‌السلام و معرفي سيماي گمراهان پيرو هواي نفس و دنياگرايان شيطان‌پرست در لشگر يزيد، در وصف مبارزات امام حسين عليه‌السلام آمده است: فجاهدهم فيك صابراً محتسباً حتي سفك في طاعتك دمه واستبيح حريمه . با آنان شكيبا و خيرخواه در راه تو جهاد كرد تا در اطاعت و فرمانبرداري‌ات خونش ريخته شد و حريمش مباح شمرده شد.
براساس اين فراز زيارت اربعين، اباعبدالله عليه‌السلام مجاهد در راه خدا و صابر و محتسب و خيرخواه و مطيع فرمان خداست كه در اجراي تكليف الهي و فرمان خدا شهيد مي‌شود و حرم و اهل بيت او رنج‌ها و سختي‌هاي اسارت را تحمل مي‌نمايند.
امام صادق عليه السلام در فراز ديگر زيارت اربعين مي‌فرمايند: اشهد انّك وفيت بعهدالله وجاهدت في سبيل‌الله حتي اتاك اليقين . گواهي مي‌دهم تو به عهد خدا وفا نمودي و در راه خدا تا مرز شهادت جهاد كردي.
در متن زيارت‌نامه‌هاي امامان عليهم‌السلام، اصول و قوانين اساسي براي طرح و برنامه و روش رشد و كمال و سعادت بشريت نهفته است. بايد درس‌ها و پيام‌هاي متون زيارت‌نامه‌ها را دريافت و آيين زندگي قرار داد. زيارت‌نامه‌هاي امامان سوگواره آگاهي و هدايت و رستگاري است. در زيارت اربعين فهرست صفات زيباي ثبوتي امام حسين عليه‌السلام بيان شده است و يك دوره امام‌شناسي است كه تفكر در آن افزايش معرفت زائران را به همراه دارد. شخصيت و سيماي حقيقي اباعبدالله‌الحسين عليه‌السلام و راز قيام و رمز فداكاري و شهادت امام در شهادت‌نامه "زيارت اربعين" نشان داده شده است. "زيارت اربعين" گنجينه ارزشمند و معدن عميق امام‌شناسي است. شيعيان بايد زيارت اربعين را در روز اربعين بخوانند ولي از معارف آن در طول سال بهره‌برداري نمايند و راه رشد و كمال را براساس زيارت اربعين بيابند.در رقم اربعين خصوصيتي وجود دارد كه ساير ارقام آن خصوصيت را ندارد. غالب انبيا در سن چهل سالگي به مقام رسالت رسيده اند. وقتي موسي(ع) تقاضاي ملاقات خصوصي با خدا كرد. ذات اقدس الله مدت مناجات را چهل شب قرار داد. گفته اند در نماز شب چهل مؤمن را دعا كنيد. همسايه ها تا چهل خانه را گرامي بداريد. كسي كه چهل حديث را حفظ و بدان عمل كند خداوند چشمه هاي حكمت را از دلش بر زبانش جاري مي گرداند و...
فداكاري هاي امام حسين(ع) دين را زنده كرد و نقش او در زنده نگه داشتن دين اسلام كاملا ويژه و منحصر به فرد است. بنابراين حماسه ها و فداكاري هاي امام حسين(ع) را بايد زنده نگه داشت چون زنده نگه داشتن دين اسلام است و گرامي داشت روز عاشورا و اربعين، درحقيقت تلاشي است در جهت زنده نگه داشتن دين اسلام و مبارزه با دشمنان دين و معنويت. 
مصائب امام حسين(ع) براي هيچ امام و پيامبري پيش نيامده است. به بيان ديگر مصيبت امام حسين(ع) و حوادث كربلا، از همه مصيبت ها بزرگتر و سخت تر بود اگر عامل ديگري هم دركار نبود، همين عامل كافي بود كه نشان بدهد چرا براي امام حسين(ع) بيش از امامان ديگر و حتي بيش از پيامبر اسلام(ص) عزاداري و مراسم سوگواري و مديحه سرايي متعددي برپا مي كنيم.
درماه محرم سال 61 (هـ.ق) امام حسين(ع) فرزندان، خويشان و ياران آن حضرت را كشتند و اسيران كربلا را به كوفه و شام بردند و همين اسيران داغديده روز اربعين شهادت امام حسين(ع) و يارانش به كربلا رسيدند و همه مصايب روز عاشورا در آن روز تجديد شد و آن روز، روز سختي براي خاندان پيامبر(ص) بود.

نخستین اربعین
در نخستین اربعین شهادت امام حسین (ع)، جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی موفق به زیارت تربت و قبر سید الشهدا شدند. بنا به برخی نقلها، در همان اربعین، کاروان اسرای اهل بیت (ع) دربازگشت از شام و سر راه مدینه، از کربلا گذشتند و با جابر دیدار کردند. البته برخی از مورخان نیز آن را نفی کرده و نپذیرفته اند، از جمله مرحوم محدث قمی در «منتهی الامال» دلایلی ذکر میکند که دیدار اهل بیت از کربلا در اربعین اول نبوده است. به هر حال، تکریم این روز و احیای خاطره غمبار عاشورا، رمز تداوم شعور عاشورایی در زمانهای بعد بوده است.
اربعین و عرفان
اربعین از رازهای هستی، خصوصیت عدد چهل و اسرار نهفته در آن برای ما روشن نیست. البته چه بسا، با توجه به ویژگی ‏های انسان، «چهل بار» تکرار یک رفتار پسندیده موجب ملکه  معنوی و تعمیق آن رفتار و قابلیت نزول فیض خاص خداوند می ‏شود. در فرهنگ اسلامی هم عدد چهل (اربعین) جایگاه ویژه ای دارد. چله نشینی برای رفع حاجات، حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، از این نمونه هاست.آمده است که چون حضرت موسی (ع) را قابل استماع کلام بی واسطه خداوند میکردند چهل روز به خلوت فرستادند و خداوند فرمود: «... و اذا واعدنا موسی اربعین لیله »
دشمنان اسلام با به شهادت رساندن امام حسين(ع) قصد نابودكردن دين اسلام را داشتند. دشمنان امام حسين(ع) تلاش كردند تا حادثه كربلا به كلي فراموش شود و حتي كساني را كه براي زيارت امام حسين(ع) مي آمدند شكنجه مي كردند و مي كشتند، در زمان متوكل خليفه عباسي، همه قبرهاي كربلا را شخم زدند، مزرعه كردند و مردم را از آمدن براي زيارت قبر امام حسين(ع) منع كردند. شيعيان هم براي مقابله با اينها، از هر مناسبتي استفاده مي كردند و حادثه كربلا را احيا مي كردند كه يكي از اين مناسبتها حادثه روز اربعين است.